Min Grosvatter Albert Schufelberger im Ghȁischt, Joorgang 1856, ìscht Ȁndi Nüünzȁȁts Joorhùndert z Wald Schtìllschtȁnder gsii. Dë Namen ìscht dodevoo choo, das die Manen am Sùndig no der Predig d Gschȁft vo de Chìlepflȁȁg ùf em Chìleplatz erlediget hȁnd. Mer ìsch deet es Wiili zȁmegschtanden ùnd hȁt esoo di mȁischte chliineren Aaglȁgehȁite vo de Chìle chöne lööse.
Au sùscht hȁt’s allerhand hȕt scho lang vergȁssni Brüüch ùnd Rȁcht rùnd ùm öiseri Walder Chìle ggëë. Mi Mueter hȁt mer vìli Mool verzelt, sii heb ìn jùnge Joore, wȁnn di beede Tantenen Ida ùnd Babette Brȁndli ìm Hüebli nȕd ì de Chìle gsii sìnd, denen ìres Oort chöne bìlegge! Esoo hȁnd aaschiined bìs zùr Chìlerenowazioon ìm Zwȁiedriissgi vìli altiigsȁssni Famìlenen ìres gchaufti Oort ì de Chìle ghaa, das hȁisst, nùr öpper vo de Famìlie hȁt s Rȁcht ghaa, em Sùndig bì de Predig dë Platz iiznëë. I bsìnn mi no ane Tauffi ìm Ȁinefȕfzgi z Hombrȁchtiken ùne, au ìn eren alte Gruebemaa-Chìle, wo’s dȁnnzmool no kùnschtvoll bìschrìfteti Chìlebȁnk ghaa hȁt. Det ìsch mer uufgfale, das es alles Oort vo altiigsȁssne Gschlȁchter gsii sìnd, wie Dȁndliker ùnd Hüüsser. De Grosvatter hȁt’s dȁnn no erlȁbt, das dë veralteti Zopf ȁntli verschwùnden ìscht.
Öppis ganz anders hȁt dë alt Puur schtrȍȍffli gäärgeret. Früener ìscht em Walder Chìlehìmmel a de Schtùktecki en «Ritter Uolrich von Fründsberg, Stifter dieser Chillchen» vereebiget gsii. Gschìchtsforscher hejged dȁnn usegfùnde, das nienet ìn eren Uurkùnd en Frȕndsberger esoo ghȁisse heb, folgli heb ër au kȁs Rȁcht me, ùf eebigi Ziite de Walder Chìlegȁnger vor Auge z schtoo. Der ȁigetli Aaschtooss zù s Grosvatters Äärger sìnd aber dȁnn scho de Landvogt vo Grüenigen ùnd d Bȕrgermȁischter vo Zȕri gsii, won wiiterhii ìren Platz ì öisere Chìle hȁnd. No Uuffassig vo vìllnen Oberlȁnder hetti mer ȁbe scho eener di früener verhasste Hërre tȍȍrffen ewȁggloo. S Landvolch hȁt jo joorhùndertilang gȁge d Voorherrschaft vo de Schtadt aakȁmpft, ùnd eerscht ìm letschte Joorhùndert, no der Abschaffig vom Zȁȁnte dùr e nöiji Schtaatsverfassig s Rȁcht ȕberchoo, sȁlber Handel z triibe. Vorhër hȁt d Schtadt elȁi ȕber d Wììrtschaft ùnd de Handel ìm Kantoon bìschtìmmt. Esoo hȁt d Groofschaft Grüenigen au ȕber allne Landchäuff, Rȁcht ùnd Grȁchtigkȁite gwacht. Ooni Sigel oder Schtȁmpfel vo Grüenigen ìsch gaar nüüt rȁchtschreftig gsii. Von allem sìnd dȁnn au Abgooben a d Schtadt Zȕri ggange, wo s Land nie me öppis gsee hȁt devoo.
[ 12 ]